15 Mayıs 2018 Salı

Karabük Üniversitesi Proje Sergisinde Dikkatleri Çeken Eksenel Yorulma Test Cihazı

                                
           
Wohler(1866) :Yorulma konusundaki ilk testler 1866 yılında vagon aksları üzerinde yapılmıştır.
Bauschinger(1870): Malzemelerin çevrimsel çekme deneylerini yapmıştır.
Goodman (1890): Wohler’ün bulgularının üzerine ortalama gerilmenin etkisine dair ampirik bir formül geliştirdi.
Mıner (1945): Hasarın birikimli toplanmasına dair çalışmalar yapmıştır.

2000’li yıllar: Günümüzde  var  olan  elektromekanik ve servo-hidrolik deney cihazları ileri teknolojiye sahip elektronik ve mikrobilgisayar cihazlarla  donatılmış haldedir.Mekanik deney cihazlarında   kuvveti uygulayan başlıklar ya hidrolik  güç kaynağına bağlı hidrolik piston ve silindir ile tahrik edilir ya da hassa işlenmiş bir dişli üzerinde bir elektrolik motor ile tahrik edilir. Bir hava silindiri ve pistonu olan pnömatik sistemlerle tahrik edilen düşük kapasiteli deney cihazları da piyasada bulunmaktadır.



YORULMA
Dinamik yükler ve titreşimler altında  çalışan makine  elemanlarının maruz  kaldığı gerilmeler, malzemenin  akma  dayanımı altındaki bir değerde olsa bile belirli çevrim sayılarından sonra  yüzeyde çatlamalar ve devamında malzeme yüzeyinde parça ayrılması şeklinde parçayı hasara uğratır . Otomotiv ve  uçak endüstrisindeki parçalar  ile  kompresör , pompa gibi makinelerin parçalarında görülen mekanik hasarların büyük bir kısmı yorulma olayının etkisi sonucudur.

Şekil 2: Çatlak vida  diş dibinde başlamış 

YORULMAYA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
1.               Malzeme  cinsinin ,bileşiminin  ve  yapısının etkisi
2.               Yüzey  özelliklerinin etkisi
3.               Çentik etkisi
4.               Gerilmelerin etkisi
5.               Korozyonun etkisi
6.               Sıcaklığın etkisi
7.               Frekansın  (deney hızının )etkisi

ÇALIŞMANIN AMACI
Yorulma  günümüzün en sıkıntılı katostrofik hasarlarından  bir tanesidir. Ayrıca dayanımın artırılması ve ağırlığın azaltılması çalışmalarının yanı sıra odak noktası demir dışı hafif alaşımlar(Mg,Al,Ti,Be … )  ve bunların kompozitleri ile polimer esaslı kompozitlerdir.Hem yorulma hem de  belirtilen malzemelerin yorulma hassasiyeti ve yorulma  testleri ekonomik,teknolojik,ergonomik ve  hızlı bir şekilde  yapılması için duyulan ihtiyaca ithafen bu çalışma tasarlanmıştır.Bu çalışmada , düşük mukavemetli malzemelerin mekanik çekme ve basma deneylerini rahatlıkla yapılabilecek kapasitede bir çekme-basma deney cihazı  tasarlanmış ve imal edilmştir. 

CİHAZLAR VE YORULMA TİPLERİ ŞEKİLLERİ
Uygulama gerilme türü ,yorulma deneyinin adınıda belirtmektedir.Gerilme türüne göre başlıca yorulma deneyi türleri şunlardır:
1-Eksenel gerilmeli yorulma test cihazı
2-Eğme gerilmeli yorulma test cihazı
3-Burma  gerilmeli yorulma test cihazı           
4-Bileşik gerilmeli yorulma test cihazı

tutucu (1), elektrik motoru (2), yükleme tertibatı (3), elektrik kontrollü şalter kutusu ve sayaç (4), koruyucu çerçeve (5), hareketli (yüzer) rulmanlı yatak (6) ve deney numunesi (7)’ den ibarettir
 

Yorulma Ömrü Ve Hesaplama Yöntemleri
Tekrarlı yükler altında  malzemenin yorulma hasarına  uğramadan dayanabileceği max.çevrim sayısı malzemenin o yük altındaki yorulma  ömrünü verir.
En çok kullanılan 3 yöntem aşağıdakilerdir:
•S-N (Stress-Life)Genel kesit veya lokal elastik gerilmeyi toplam ömürle ilişkilendirir
•e-N (Strain-Life)Lokal strain değerini çatlak başlangıcı ile ilişkilendirir
•LEFM(Crack Propagation)Çatlağın ilerlemesini gerilme yoğunluğu ile değerlendirir.

WOHLER YÖNTEMİ:
Yorulma dayanımı normal olarak Wöhler yöntemiyle saptanır. Wöhler yönteminde bir deney serisinde tüm parçalar için ortalama gerilme (σort ) veya alt gerilme (σalt) sabit tutularak her deney için ayrı gerilme genliği (σg ) seçilir. Bir deney serisi sonunda uygulanan gerilme genlikleri ve kırılmanın görüldüğü çevrim sayılarının bir eğri olarak çizimi ile Wöhler egrisi (S-N, Gerilme-Ömür eğrisi) elde edilir.

  
Yorulma ile alakalı bazı terimler :
Frekans(f): Birim zamandaki titreşim sayısı,titreşim sıklığı
Genlik:Bir dalganın  tepesinden çukuruna  kadar olan düşey uzaklığın yarısıdır.
Çevrim ( N ): Gerilme zaman eğrisinin periyodik olarak tekrarlanan en küçük parçasına bir çevrim denir.
Maksimum gerilme (σmax): Uygulanan gerilmeler arasında en büyük cebirsel değeri olan gerilmedir. Genel olarak çekme gerilmeleri ( + ) , basma gerilmeleri ( - ) ile gösterilir.
Minimum gerilme ( σmin ): Uygulanan gerilmeler arasında en küçük cebirsel değeri olan gerilmedir.
Ortalama gerilme (σm ): Maksimum ve minimum gerilmelerin cebirsel ortalamasıdır.
σm = (σmax+ σmin)/2
Gerilme aralığı ( σr ):
σr = σmax – σmin
Gerilme genliği ( σa ): Gerilme aralığının yarısıdır.
σa = (σmax – σmin ) / 2
Gerilme oranı: Genellikle iki tür gerilme oranı kullanılır. En çok kullanılanı R ile gösterilen maksimum gerilmenin minimum gerilmeye oranıdır.
R = σmax / σmin
İkincisi ise A ile gösterilip gerilme genliğinin ortalama gerilmeye oranıdır.
A = σa / σm

MATERYAL METOT
Bu çalışmada birinci aşama cihaz  için ekonomik, ergonomik ve teknolojik olarak kısımları tasarlanmaktadır. Ek olarak load cell ve  test kartı(kuvvet, gerilme,frekans, vb.) kısımlarda  mevcutdur.

 
AŞAMALAR
1.              Konu ile alakalı araştırmalar yapıp bilgi sahibi olduktan sonra bu cihazı yapmış olan Zwick Turkey firmasına ve Gebze TSE ziyarette bulunduk.Cihazların nasıl çalıştığını, kaç KN yük uyguladığını,kullanılan yazılımları,kaç parçadan oluştuğunu detaylıca inceledik ve ilgili kişilerden bilgi aldık.
2.              Bu test cihazının çalışma prensibini daha iyi anlamak için bir çok tez okuyup ve araştırıp bilgi topladık.TÜBESS ve YÖK TEZ MERKEZİ’nden yararlandık.
3.              Yapılmış olan başka cihazların tasarımından yola çıkarak kendi belirlediğimiz ölçülere uygun test cihazımızın çizimine başladık.Solidworks katı model programında tek tek parçaların çizimini yaptık.
4.              Son olarak yaptığımız çalışmaları düzenleyip poster haline getirdik.

TEST EDİLECEK NUMUNE
 Tasarımını yaptığımız cihazın imalatından sonra deney yapılacak olan numune punta kaynağı ile birleştirilmiş otomotiv saclarıdır.

SONUÇLAR
Çalışmamızda elde etmek istediğimiz sonucumuz daha düşük mukavemetli malzemelerin mekanik olarak çekme-basma deneylerinin yapılabilecek kapasitede bir cihaz tasarlandı.Bu deney cihazının malzeme mukavemet değerinin yeterliliğine ve ekonomik açıdan üretiminin kolaylığına yardımcı olur.



5 Mayıs 2018 Cumartesi

Yorulma Deneyi ve Cihaz Tasarımı

Birçok makine parçaları ve yapı elemanları kullanılma esnasında tekrarlanan gerilmeler ve titreşimler altında çalışmaktadır.



Tasarımı yapılan cihaz “ankastre kiriş” türü yorulma deney cihazıdır. Ankastre kiriş türü yorulma deneyinde numune bir ucundan bir motor tarafından döndürülen yataklı  bir mile aparatlar yardımıyla takılarak rijit bir şekilde dönmesi sağlanırken, diğer ucundan da yardımcı aparatlar vasıtasıyla eğme gerilmesi uygulanarak numunenin uygulanan bu gerilmeye karşı kırıldığı veya kırılmadığı çevrim sayısı gerekli düzeneklerle ölçülmektedir.

25 Nisan 2018 Çarşamba

YORULMA TEST CİHAZI



Yorulma test cihazları; genel olarak bir kaç gruba ayrılır. En önemlisi çekme basma yönünde olan yorulma cihazlarıdır.

Numunelerde + yüklerde malzemeye belli bir frekansta yükleme yaparak cihazda her hangi bir boyutsal değişimin olup olmadığını kontrol eder. Cihazlar yük kontrollü ve deformasyon kontrollü olarak ikiye ayrılır.

Bu testler bilgisayar kontrolü altında belirli çevirim sayısı (scyle) altında işlenerek standartlara göre veya müşteri talebi doğrultusunda yapılan test cihazlarıdır.

Test esnasında numuneden her hangi bir deformasyon algıladığında yazılım uyarı vermektedir.

Böylece oluşabilecek sorunları önlemektedir.




YORULMA TEST CİHAZI

TEKNİK ÖZELİKLER

KAPASİTE
Çekme basma 10 kN
Yük hücresi yorulma testlerine dayanıklı (Class 0.5)
Kolonlar arası mesafe 400 mm
Çeneler hariç ara mesafe (çalışma boyu) 1000 mm
Hareketli üst başlık
1 Adet hidrolik unite 30lt 50-75 hz tepki veren servo walf
Yorulma test yazılımı ve 32 bit data kontrol sistemi

OPSİYONELLER

Extansiometre
Hidrolik çene
PC
Eğilme platformu


YORULMA TEST CİHAZI 


TEKNİK ÖZELİKLER

KAPASİTE
Çekme basma 50 kN
Yük hücresi yorulma testlerine dayanıklı (Class 0.5)
Kolonlar arası mesafe 500 mm
Çeneler hariç ara mesafe (çalışma boyu) 1200 mm
Hareketli üst başlık
1 Adet hidrolik unite 40lt 50-100 hz tepki veren servo walf
Yorulma test yazılımı ve 32 bit data kontrol sistemi

OPSİYONELLER

Extansiometre
Hidrolik çene
PC
Eğilme platformu


YORULMA TEST CİHAZI

TEKNİK ÖZELİKLER


KAPASİTE
Çekme basma 100 kN
Yük hücresi yorulma testlerine dayanıklı (Class 0.5)
Kolonlar arası mesafe 600 mm
Çeneler hariç ara mesafe (çalışma boyu) 1200 mm
Hareketli üst başlık
1 Adet hidrolik unite 50lt 50-100 hz tepki veren servo walf
Yorulma test yazılımı ve 32 bit data kontrol sistemi

OPSİYONELLER

Extansiometre
Hidrolik çene
PC
Eğilme platformu


YORULMA TEST CİHAZI 

TEKNİK ÖZELİKLER

KAPASİTE
Çekme basma 500 kN
Yük hücresi yorulma testlerine dayanıklı (Class 0.5)
Kolonlar arası mesafe 700 mm
Çeneler hariç ara mesafe (çalışma boyu) 1500 mm
Hareketli üst başlık
1 Adet hidrolik unite 50lt 50-100 hz tepki veren servo walf
Yorulma test yazılımı ve 32 bit data kontrol sistemi

OPSİYONELLER

Extansiometre
Hidrolik çene
PC
Eğilme platformu

Yorulma Dayanımı Tablosu


Yüksek Çevrimli (Rezonans Tip) Yorulma Test Cihazı






1.Standartlar:
 Cihaz, TS 708 ve BS 4449 standartlarındaki inşaat çeliklerinde; DIN 50100 ve ISO 15630-1 standartlarının gereklerine uygun olarak yüksek çevrim dinamik yorulma testi yapabilecektir. Cihaz, ISO 6892 ve ASTM E8 standartlarında çekme testi yapmaya uygun olacaktır.
2.Teknik Özellikler:
 Cihaz 6-40 mm arasında inşaat çeliklerinde yorulma testi yapabilecek ve min. 500 kN kapasitede olacaktır. Cihaz malzemenin iç rezonansına bağlı olarak 35-300Hz veya daha geniş bir frekans aralığında yorulma testi yapabilecektir. Cihaz test alanı en az 500 mm olacaktır. Cihaz ile birlikte 5-500 kN dinamik yük aralığında ISO 7500-1 standardına göre Class 1 kalibrasyona sahip elektronik yük hücresi verilecektir. Cihaz dinamik testlerin yanında statik çekme-basma testleri de gerçekleştirebilecektir Cihazın CE sertifikası olacaktır ve Türkiye’de mevcut bulunan elektrik şebekesine uygun olarak çalışacaktır.
3.Numune Tutucu Çeneler:
Cihaz ile birlikte 6-40 mm çaplarda inşaat çeliğini tutabilecek ve yorulma testi yapabilecek kapasitede ve yapıda çene takımı verilecektir. Cihaz ile birlikte nervürlü inşaat çeliklerinde kalıplamayı sağlayacak 2 adet kalıp ve 100 adet test numunesi hazırlamak için gerekli olan sarf malzeme verilecektir.
4.Yazılım:
 Cihazla birlikte dinamik ve statik testleri yapmaya uygun test yazılımı verilecektir Cihaz yazılımı üzerinden, istenilen yük, stroke, strain, ve çevrim sayısı ayarlanabilecektir. Cihaz, test kontrolü sağlayacak yazılımı içeren bilgisayar (min. 2 Ghz işlemci, 4 GB Ram, 500 GB HDD, lisanlı MS işletim sistemi ve MS Office, 22” lcd monitör, klavye, mouse) ile birlikte teslim edilecektir. Cihazla birlikte verilen yazılım güncellemeleri ücretsiz olarak sağlanacaktır. Cihaz yazılımı işverenin kuracağı ağ sistemine entegre edilebilir özellikte olacaktır.
5.Diğer İstekler:
Cihazla birlikte tüm aksamın kullanımı ve periyodik bakımıyla ilgili gerekli özel takım ve aparatalar verilecektir. Cihazın kullanım kılavuzu ve modele ait kurulum yazılımı cihaz ile birlikte verilecektir. Cihazın bakımı, basit onarımı ve işletilmesi için gerekli tüm dokümanlar sistemle birlikte verilecektir. Cihaz ve yapılacak testler için gerekli tüm dokümantasyon TS/EN ISO17025 - Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlarına uygun olarak Türkçe ve İngilizce olarak yüklenici firma tarafından sağlanacaktır
6.Kontrol:
 Cihaz şartnamedeki ve ilgili standartlardaki şartlara göre kontrol edilecektir. Kontrol işlemi; cihazın kurulumu, kalibrasyonu ve personel eğitimlerinin verilmesinin ardından yapılacaktır. Şartların karşılanmaması durumunda cihaz reddedilecektir. Yüklenici firmanın talep etmesi durumunda şartların karşılanması için 20 iş günü süre verilebilecektir. Cihaz test kontrolü için en az 20 adet farklı çaplarda test numunesi verilecektir.
7.Termin ve Teslimat:
 Cihaz teslimatı Sözleşmenin imzalanmasını takip eden gün arasında yüklenici firma tarafından gerçekleştirilecektir. Geç teslimat yapılması halinde gecikme cezası uygulanacaktır.
8.Kurulum:
Cihaz, her türlü iklim şartlarına karşı zarar görmeyecek şekilde ambalajlanmış olacaktır. Yükleme, taşıma, indirme ve kurulum sırasında oluşabilecek muhtemel darbelere karşı mukavemet sağlayabilecek kapalı sandık içerisinde teslim edilecektir. Cihazın teslim yeri İTÜ Kampüsü olacaktır. Cihazın, İTÜ Kampüsü içerisinde belirlenen alana kurulumuyla ilgili yapılması gereken tüm işlemler, işverenin bilgisi ve onayı dahilinde yüklenici firma tarafından yapılacaktır. Cihaz kurulumu, teslimatın ardından en çok 10 iş günü içerisinde üretici firma tarafından yetkilendirilmiş personel tarafından yapılacaktır.
9.Kalibrasyon:
 Cihaz’a ait yük hücreleri (çekme ve basma yönünde), kurulumundan sonra en çok 10 iş günü içerisinde ISO 7500-1 standardına göre, yüklenici firma tarafından; akredite bir kuruluşa (yüklenici firmanın kalibrasyon konusunda akreditasyonu varsa yetkili personel tarafından kalibrasyon yapılabilecektir) yerinde kalibre ettirilecektir. Cihaz tüm fonksiyonlarını yerine getirecek şekilde montajlı, çalışır ve kalibrasyonu yapılmış halde teslim edilecektir. Cihazın 1. yıl bakımı ve kalibrasyonu yüklenici firma tarafından ücretsiz olarak yapılacaktır.
10.Eğitim:
 Yüklenici firmanın, üretici firma tarafından yetkilendirilmiş (cihazla ilgili eğitim ve bakım sertifikasına sahip), eğitim ve bakım hizmetlerini verebilecek yetkili servis personeli olacaktır. Yetkili servis personeli, cihaz kullanıcısına gerekli tüm donanımsal ve yazılımsal eğitimleri ve bakım uygulamalarını verebilir nitelikte olacaktır. Cihaz teslimatından önce üretici firma tesislerinde 5 gün süre ile 3 kullanıcı için eğitim verilecektir. Ulaşım ve konaklama masrafları yüklenici firma tarafından karşılanacaktır. Cihazın kullanımı ve bakımı için gerekli eğitimler, cihaz kurulumu ve kalibrasyonundan sonra işverenin kararı doğrultusunda en çok 10 gün süre ile cihazın başında yapılacaktır. Eğitim alan personellere kullanıcı sertifikası verilecektir. İşveren, yüklenici eğiticilerini yetersiz gördüğü takdirde, eğiticiler yüklenici tarafından değiştirilecek, gerekirse üretici firma yetkilisi tarafından eğitim verilecektir.
11.Garanti:
Cihazın bütünü, fabrikasyon hatası, kalitesiz malzeme kullanımı, işçilik kusurları, vb. sebebiyle kurulum öncesinde, kurulum esnasında ve/veya kurulum sonrasında oluşabilecek her türlü olumsuzluklara karşı 2 (iki) yıl süre ile garantili olacaktır. Cihazın garanti süresi, kurulum ve kalibrasyon işlemlerinin ardından gerekli eğitimlerin ilgili personellere verilmesiyle başlayacaktır. Garanti süresince arıza halinde takip eden 3 iş günü içinde gerekli müdahale yapılacaktır. Yedek parça gerektirmeyen tamir işlemleri en çok 2 iş günü içerisinde çözülecektir. Cihazın garanti kapsamında dahili veya harici herhangi bir arıza sonucunda değiştirilmesi gerektiği tespit edilen parçaları en çok 30 iş günü içerisinde temin edilmelidir. 35. iş gününe kadar arıza giderilmelidir. Yüklenici firmanın karşılaşması muhtemel sorunlar için sunacağı mücbir sebepler işveren tarafından değerlendirilerek uygun bulunması halinde tamir işlemleri için cezasız ek süre verilecektir. Cihazın arızalı kaldığı tüm süreler garanti süresine ilave edilecektir. Garanti süresini takiben, yüklenici firma en az 8 yıl süre ile ücreti mukabili servis ve yedek parça hizmetlerini sağlayacaktır.
12.Teklif Aşaması:
 İhaleye katılacak firmalar şartnamede yer alan cihaz teknik özelliklerini, önerdikleri cihaza ait kataloglar veya teknik özellik dokümanları üzerinden üretici firma onaylı olarak belgeleyeceklerdir. İşveren tarafından yapılacak araştırma ve değerlendirmelerde şartların karşılanmadığının tespit edilmesi durumunda, verilen teklif geçersiz sayılacaktır. Fiyatlarıyla birlikte listelenmiş ilave ekipmanlardan seçilenler, cihaz fiyatına dahil edilerek, ihaleyi kazanan firmaya sipariş edilecektir. İhaleyi kazanan firma ihale aşamasında sunduğu cihaz ve ekipmanlardan daha düşük özellikte ürün teslim etmeyecek ve teknik şartname gereklerini karşılayacaktır.
13.İlave Ekipmanlar:
 Yorulma testleri için gerekli sarf malzemeler ilave ekipman olarak teklif edilecektir. Metrik bağlantı elemanları için numune tutucu çeneler ve uygun kapasiteli yük hücreleri ilave ekipman olarak teklif edilecektir. Cihaza ait yedek parçalar fiyatlarıyla birlikte listelenerek ayrı ayrı ilave ekipman olarak teklif edilecektir

24 Nisan 2018 Salı

Tarihteki Önemli İsimler ve Bulguları

Wohler (1850) Tren aksı incelemesi•Malzeme tekrarlı yükler altında akmagerilmesinin altında olduğu halde kırıldı.•Ömrü belirleyen maksimum gerilmeden
ziyade uygulanan gerilme aralığı.
•Belirli bir gerilme aralığı limiti var ki
sonsuz ömre sahip görünüyor.
Gerilme aralığı
Maksimum gerilme
GOODMAN (1890): Wohler’ün bulgularının
üzerine ortalama gerilmenin etkisine dair
ampirik bir formül geliştirdi.
MINER (1945): Hasarın birikimli
toplanmasına dair çalışmalar yapmıştır.
BAUSCHINGER(1870): Malzemelerin
çevrimsel çekme deneylerini yapmıştır.


Yorulma Ömrü Hesaplama Yöntemleri



En çok kullanılan 3 yöntem aşağıdakilerdir:

S-N (Stress-Life)
Genel kesit veya lokal elastik gerilmeyi toplam ömürle
ilişkilendirir


e-N (Strain-Life)
Lokal strain değerini çatlak başlangıcı ile ilişkilendirir

LEFM (Crack Propagation)
Çatlağın ilerlemesini gerilme yoğunluğu ile değerlendirir

22 Nisan 2018 Pazar


Balıkesir Üniversitesi Edremit Meslek Yüksek Okulu’ndan Uşak Üniversitesine Yorulma Test Cihazı Desteği

,
Balıkesir Üniversitesi Edremit Meslek Yüksekokulu Müdürü Yrd. Doç. Dr. Raif Sakin ve Elektronik ve Haberleşme Öğr. Gör. Akif Birol Dumanay, Uşak Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümünde yürütülmekte olan bir proje kapsamında "Kompozit plakalar için Bilgisayar kontrollü on numuneli ankastre tip eğilmeli yorulma test cihazı" nın tasarımını ve imalatını yaparak teslim ettiler.
Uşak Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Biriminin Desteklediği ve Proje yürütücülüğünü Uşak Üniversitesi Mühendislik Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Mehmet Aktaş’ın üstlendiği Projede, Uşak Üniversitesinden Arş. Gör. Ersen Balcıoğlu, Balıkesir Üniversitesi Edremit MYO’dan Yrd. Doç. Dr. Raif Sakin ve Öğr. Gör. Akif Dumanay araştırmacı olarak görev aldılar.
Yorulma Test Cihazı tasarımı ve imalatı tamamen Edremit Meslek Yüksekokulu atölyelerinde, Edremit MYO öğretim elemanları, elektrik teknikeri Şaban Gülşen ve Edremit MYO öğrencilerinin gayretli çalışmaları ile hayat buldu. Konu ile ilgili bilgi veren Edremit MYO Müdürü Yrd. Doç. Dr. Raif Sakin, Test cihazının özel olarak farklı ortam şartlarında bekletilmiş karbon fiber, cam fiber ve karbon/cam hibrittakviyeli kompozit plakaların, standart eğmeli yorulma testini yapabilmek için tasarlandığını dile getirdi. Ayrıca imal edilen yorulma test cihazının; aynı anda on numunenin yorulma testini yaparken, her bir numune için test frekansı, test zamanı, eğme kuvveti, rijitlik kaybı, yük tekrar sayısı, kırılma çevrim sayısı gibi bütün parametrelerinonline olarak takip edilebilmesine imkân verdiğini ekledi. Sistemin hem PC ekranından hem de web üzerinden takip edilebilecek şekilde tasarlandığını dile getiren Sakin, ayrıca şunları ekledi “Yorulma testleri çok uzun ve zahmetli bir süreç olduğundan, sistemin online web üzerinden takip edilebilmesi araştırmacılar açısından büyük kolaylık sağlayacaktır. Her hangi bir numune kırıldığında araştırmacının cep telefonuna veya e-maline test sonunda kırılan parça hakkında anında bilgi vermektedir. Şu ana kadar dünya literatüründe bu amaç için tasarlanan ve bu özelliklere sahip bir test cihazı bulunmadığından, patent alma çalışmalarına başlanmıştır.
Yorulma Test Cihazı şu anda Uşak Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Laboratuarında Arş. Gör. Ersen Balcıoğlu’nun kontrolünde çalışmakta ve Türk Bilim dünyasına hizmet vermektedir.”dedi. Tasarım ve üretim sürecinde verdiği emeklerden dolayı sayılan isimlere teşekkür eden Yüksekokul Müdürü Yard. Doç. Dr. Raif Sakin, “Yüksekokulumuzda çok güçlü bir bilimsel altyapı ve proje kültürü oluşturma yolunda büyük adımlar atıyoruz. Teknik bir okul olarak bu kültürü ve bilimsel altyapımızı güçlendirmek için elimizden gelen bütün gayreti ortaya koyuyoruz” diyerek, sunulan imkânlar ve destekleri için Balıkesir Üniversitesi Yönetimine teşekkürlerini sundu.



Makinenin çalışma düzeneği:




21 Nisan 2018 Cumartesi

Videolar


''Yorulma Test Cihazı'' portatif yapımı





Yüksek frekans yay yorulma testi:
























19 Nisan 2018 Perşembe

TUBITAK Projesi Kabul Edildi




Bu çalışmada ASTM E466-07 standardına uygun,yük ve frekans kontrollü çalışabilecek,yüksek Frekanslı(>25 Hz) Elektrolineer Yorulma Test Cihazının(ElectroDyna) tasarımı ve prototip imalatı hedeflenmektedir.Son yıllarda ülkemizde hızla gelişen makine,medikal,havacılık,savunma ve otomotiv sanayisinin kalite kontrole olan ihtiyacı her geçen gün artmaktadır.Bu sektörlerde kullanılan parçaların yorulma problemi ile sürekli karşı karşıya kalması,yorulma testinin yapılmasını zorunlu kılmaktadır.Ülkemizde hali hazırda dinamik mekanik test cihazı üretici bulunmadığından,bu test cihazlarının tamamı ithal edilmektedir.
Yüksek frekanslarda dinamik test cihazında, elektromanyetik hareket teknolojisine sahip neredeyse sürtünmesiz servo sürücülü özel motor kullanılacaktır.Böylelikle servohidrolik yorulma test cihazlarındaki sürtünme en aza indirilerek,enerji tasarruflu yeni bir yorulma test cihazı geliştirilecektir.Ayrıca geliştirilecek ElectroDyna ile makine parçalarının yorulma testleri daha kısa sürede tamamlanarak zamandan tasarruf edilecektir.
Proje sonunda geliştirilen ElectroDyna ile ithal yorulma test cihazı ikamesi karşılanabilecektir.Böylelikle ülkemiz sanayisinin ihtiyaç duyduğu yorulma test cihazı ithalatı azaltılarak,ülke ekonomisine katma değeri yüksek mekanik test cihazı kazandırılacaktır.
Projenin amacı,3 kN kapasiteli yeni ve özgün bir yüksek frekanslı (200 Hz'e kadar) yorulma test cihazının tasarımı,prototip olarak üretilmesi ve ElectroDyna olarak isim hakkının alınmasıdır.Bu çalışmanın gerçekleştirilmesi ile özellikle yorulmaya maruz kalan endüstriyel mühendislik parçalarının testlerinin ülkemizde üretilen yerli test cihazı ile yorulma testleri yapılarak,ülke ekonomisine büyük katkı sağlanacaktır.Bunun sonucunda ithal test cihazlarının yerine ikame sağlanarak maliyetler düşürülecektir.

Özellikle havacılık,savunma,otomotiv ve medikal endüstrisinde yorulmaya maruz kalan parçaların yorulma testleri yurt dışına yaptırılmakta,cari açığı artıran bu hizmet alımları ürün maliyetlerini de önemli derecede artırmakta ve pazara çıkış süreçlerini uzatmaktadır.Proje kapsamında geliştirilecek yüksek frekanslı yorulma test cihazı ile bu sektörlerde yorulma testinin ihtiyaç duyulduğu parçalarda test süreleri kısaltılacak ve ürün/parça başına maliyetler azaltılabilecektir.
Projede geliştirilecek sadece elektrikle çalışan 200 Hz kapasiteli yorulma cihazı, yüksek frekanslı dinamik yorulma, düşük frekanslı yorulma ve düşük kapasiteli çekme-basma testlerinde kullanılabilir. Sadece elektrik enerjisiyle çalışacak cihaz, servohidrolik yorulma cihazlarına göre daha çevreci olacaktır.
Servohidrolik yorulma test cihazlarında uzama kontrol ve ölçüm hassasiyeti 10 μm iken lineer elektrik motorlu yorulma test cihazlarında ise 0.5 μm hassasiyetindedir. Ayrıca yük kontrol ve ölçüm hassasiyeti bakımından servohidrolik yorulma test cihazları Sınıf 1 ve Sınıf 0.5 (ISO 7500-1) iken, lineer elektrik motorlu yorulma test cihazların Sınıf 0.5 ve Sınıf 0 aralığındadır.
Yüksek frekanslı yorulma test cihazıyla yüksek dayanımlara sahip makine ve otomotiv parçaları,yeni nesil malzemelerin havacılıkta uygulamaları ve biyomedikal malzemelerin yorulma testleri kısa sürede test edilebilecektir.

Mevcut yorulma test cihazları içerisinde en yaygın kullanılan servohidrolik yorulma test cihazlarının yüksek frekanslardaki performans problemi,yüksek enerji sarfiyatı ve bakım maliyetleri gibi problemler nedeniyle yeni yorulma testi teknolojilerine ihtiyaç duyulmuştur.Bu yüzden proje kapsamında yüksek frekanslı,sadece elektrik ile çalışan ve bakım giderleri çok az olan yeni tip bir yorulma test cihazının tasarımı ve prototip imalatı gerçekleştirilecektir.
İthal yüksek frekanslı yorulma test cihazlarının maliyetinin çok yüksek olması(yaklaşık 200.000 Euro+KDV),bakım-onarım ve yedek parça temininin zorluğu yerli üretimi zorunlu kılmaktadır.
Servohidrolik yorulma test cihazlarının laboratuvarlarda kapladığı alan ve gürültülü çalışma probleminin,sadece elektrik ile çalışan tipi yorulma test cihazlarında yok denecek kadar az olmasıdır.


DENEYLER

Yorulma Deneyi



 DENEYİN AMACI: 
Makina Parçalarının Yorulma Dayanımlarının Saptanması

 TEORİK BİLGİ
Makine parçaları ve yapı elemanları kullanılma sırasında tekrarlanan gerilme ile çalışır. Yinelenen gerilme altında çalışan metalık parçalarda, gerilmeler parçanın statik dayanımından küçük olmasına rağmen belirli bir tekrarlama sayısı sonunda metal yüzeyinde bir çatlama ve bu çatlama sonucunda metalde kopma olayına neden olur. Bu olaya yorulma adı verilir. Otomotiv ve uçak endüstrisindeki parçalar ile kompresör, pompa, türbin gibi makinelerin parçalarında görülen mekanik hasarların büyük bir kısmı yorulma olayının etkisi sonucudur. Yorulma olayında parçaya dışarıdan uygulanan mekanik kuvvetlerin yanında ısıl genleşme ve büzülmelerden doğan ısıl gerilmelerde etki eder. Genelde yorulma olayında çatlama yüzeydeki bir pürüzde, bir çentikte, bir çizikte, bir kılcal çatlakta veya kesit değişimlerinin olduğu yerde başlar. Yorulma gerilmesi gevrek bir kırılmadır, nerede ve ne zaman olacağını önceden tahmin etmek mümkün değildir. Yorulma kırılmalarını gevrek kırılmadan ayırt etmemizi sağlayan kırılma yüzeyindeki durak çizgileridir. Yorulma bütün malzemelerde gevrek türden kırılma meydana getirir. Tekrarlanan zorlamalar altında belirgin plastik şekil değiştirmeden çatlar ve bu çatlak zamanla yayılır, ani kırılma ile son bulur. Yorulmaya genellikle içyapıda mevcut kusurlar civarında oluşan yerel gerilme yığılmaları neden olur. Bunun için yorulma olayının içyapıya ilgisi fazladır. İçyapıda mevcut kusurlar (çatlak, çentik, boşluk gibi) civarında gerilmeler ortalama gerilmeden daha büyüktür. Gerilmeden dolayı yerel plastik şekil değiştirmeler oluşur. Diğer taraftan dislakasyonlar hareket ederek kayma bantlarını oluştururlar ve bu bantlarda yüzeyde çıkıntıların ve çöküntülerin oluşmasında gerilme yığılmalarının nedenidir. Bu olaylar sonucunda malzeme pekleşir, gevrekleşir ve neticede mikro çatlaklar oluşur. Bu mikro çatlaklar zamanla ilerler ve ani yorulma kırılmasına neden olur. Yorulmaya Etkiyen Faktörler: Yorulma mukavemetine etki eden faktörler iyi bilinmelidir. Yorulma deneyinin sonuçlarını yorumlamak için bilinmesi gerekir. 1- Malzemenin özelikleri a ) Malzeme cinsi b ) Malzemenin piyasaya sunuluş durumu ( levha, çubuk, döküm ) c ) Eritme ve döküm şartları d ) Son mekanik işlemler e ) Kimyasal bileşim f ) Yüzey durumu ve kalitesi 2- Deney çubuğunun şekil ve boyutları 3- Deney cihazının çeşidi, çalışma prensibi ve deneyin yapılışı esnasında uygulanan gerilme ( çok eksenli veya ortalama gerilme ) ile frekansı 4- Deneyin yapıldığı ortamın koşulları, çevrenin kimyasal etkisi (korozyon ) ve sıcaklığı(sıcaklık genellikle mukavemeti azalttığından yorulma mukavemetini de azaltır) Son zamanlarda özellikle önemli parçaların yorulma özelliklerini elde edebilmek için standart bir deney çubuğu yerine parçanın kendisi özel cihazlarda çalışma şartlarına benzer şartlarda deneye tabi tutulmaktadır. Böylece daha güvenilir sonuçlar elde edilmektedir. Çok eksenli gerilme hali yorulma mukavemetine etki eder. Özellikle değişken kesitli parçalarda çok eksenli gerilme hali doğar. Parçanın mukavemetini azaltan bu tür gerilme yığılmalarını önlemek için kesit değişmelerine mümkün olduğu kadar büyük eğrilik yarıçapı verilir ve ani kesit daralmalarından kaçınılır.
Çevrim ( N ): Gerilme zaman eğrisinin periyodik olarak tekrarlanan en küçük parçasına bir çevrim denir.
 Maksimum gerilme (σmax ): Uygulanan gerilmeler arasında en büyük cebirsel değeri olan gerilmedir. Genel olarak çekme gerilmeleri ( + ) , basma gerilmeleri ( - ) ile gösterilir.
 Minimum gerilme ( σmin ): Uygulanan gerilmeler arasında en küçük cebirsel değeri olan gerilmedir. Ortalama gerilme (σm ): Maksimum ve minimum gerilmelerin cebirsel ortalamasıdır. σ m = (σ max+ σ min)/2
 Gerilme aralığı ( σr ): σ r = σmax - σmin
Gerilme genliği ( σa ): Gerilme aralığının yarısıdır. σa = (σmax – σmin ) / 2
Gerilme oranı: Genellikle iki tür gerilme oranı kullanılır. En çok kullanılanı R ile gösterilen maksimum gerilmenin minimum gerilmeye oranıdır. R = σmax / σmin İkincisi ise A ile gösterilip gerilme genliğinin ortalama gerilmeye oranıdır. A = σa / σm Şekil 1. Değişken Zorlama Şekilleri Yorulma deneyinde kullanılan cihazlar çok çeşitli olmalarına rağmen, bu cihazları numuneye uyguladıkları gerilme türü açısından 4 ana grupta toplamak mümkündür.
1-      Eksenel çekme - basma gerilmeleri uygulanan cihazlar
2-      2- Eğme gerilmesi uygulayan cihazlar
3-      3- Burma gerilmesi uygulayan cihazlar
4-      4- Bileşik gerilme uygulayan cihazlar
5-      Bu cihaz grubu içerisinde en çok kullanılanı çalışma prensibi basit olan eğme gerilmesi uygulayan cihazlardır. Bunlar içinde düzlemsel eğme gerilmesi uygulayanlar genellikle yassı ürünler için kullanılmaktadır. Malzemesi deneye tabi tutulacak parça çalışma esnasında ne tür gerilmelere uğrayacaksa, o tür gerilmelerin uygulandığı deney cihazının seçilmesi gerekir. Aksi takdirde elde edilen sonuçlar güvenceli olmaz. Kullanılacak numune tipi ve boyutu genellikle cihazın tipine , kapasitesine ve boyutuna bağlıdır. Son yıllara kadar değişik araştırıcılar kullandıkları cihaza uygun farklı numune tipleri geliştirmişlerdir. Buna rağmen yine de numune boyutları için aşağıdaki genel kurallara dikkat edilmesi istenmektedir. 1- Numune öylesine dizayn edilmeli ki çatlama numunenin daraltılmış kesitinde olsun. 2- Numunenin daraltılmış kesiti öylesine seçilmelidir ki maksimum gerilmenin mutlak değeri deney cihazının çalışma kapasitesinin en çok %25 inde, minimum gerilmenin mutlak değeri ise cihazın çalışma kapasitesinin en az %2.5 inde oluşsun. 3- Numune boyutları öylesine seçilmelidir ki numunenin doğal frekansı, cihazın frekansının en az iki katı olsun. DENEY ÖNCESİ HAZIRLIK: Deney Numunesi: Malzemelerin yorulma dayanımlarının saptanması için eksene paralel dogrultuda mekanik veya elektrolitik olarak parlatılmıs düzgün deney parçaları kullanılır. Dıs yüzeyi düzgün olmayan ve ani kesit degisikligi olan makine elemanlarında yorulma ömrü daha kısadır. Yorulma çatlagı, genellikle yüzeyde baslar ve iç kısımlara dogru büyür. Dolayısı ile yüzey isleme kalitesinin önemi büyüktür. Yüzeydeki pürüzler çentik etkisi yaparak çatlak olusumunu kolaylastırır. Yüzey isleme kalitesi yükseldikçe yorulma dayanımı artar. Yüzey sertlestirme yöntemleri ile yapılan yüzey sertlestirmelerde yorulma dayanımını yükseltir. Şekil 2. Deney Numunesi Yorulma deneyinde uygulanacak gerilmeler, deney numunesi malzemesinin akma gerilmesinin 2/3 ile 1/3 oranları arasında seçilir. Bunun için yorulma dayanımı saptanacak olan malzemenin akma dayanımının bilinmesi gerekmektedir. Ya da, çekme deneyi ile akma gerilmesi bulunmalıdır. Cihazın yük yükleme kapasitesi, 0-140 MPa arasındadır. Deney, değişik gerilmelerde gerçekleştirilir. Gerilme, cihaz üzerindeki skaladan sürgülü olarak ayarlanır. Deney numunesi cihazın çenelerine salgı yapmayacak şekilde bağlanmalıdır.

DENEYİN YAPILMASI:

 Yorulma dayanımı normal olarak Wöhler yöntemiyle saptanır. Bu yöntemde, deney numuneleri farklı seviyelerde zorlanarak kırılmanın olustugu çevrim sayıları saptanır. Bir deney serisinde aynı özellikte çogunlukla 6….8 adet, numuneler kullanılır. Wöhler yönteminde bir deney serisinde tüm parçalar için ortalama gerilme (σort ) veya alt gerilme (σalt ) sabit tutularak her deney için ayrı gerilme genligi (σg ) seçilir. İlk deney numunesi üst gerilme, genellikle akma sınırına yakın olacak sekilde yüksek düzeyde zorlanır. Daha sonraki deney numunelerine ise azalan sekilde zorlama uygulanarak kırılma çevrim sayısının çok yüksek degerlere ulasması saglanır. Bir deney serisi sonunda uygulanan gerilme genlikleri ve kırılmanın görüldügü çevrim sayılarının bir egri olarak çizimi ile Wöhler egrisi (S-N, Gerilme-Ömür eğrisi) elde edilir. Sonsuz çevrim sayısında kırılmanın görülmedigi en büyük gerilme genligi yani egrinin asimtotuna karsılık olan deger, yorulma dayanımı olup σy veya τy ile gösterilir. Diger yandan belirli bir çevrim sayısından sonra (Ns: sınır çevrim sayısı) egri sonsuz çevrim sayısına yaklasıyor kabul edilebilir. Sınır çevrim sayısı oda sıcaklıgında ve düsük sıcaklıklarda çelikler için 10x 106 , agır ve hafif metaller ile yüksek sıcaklıklarda çelikler için 100x106 alınabilir. Deney süresinin kısaltılması amacıyla çelik için 2x106 ve hafif metaller için 10x106….50x106 sınır çevrim sayıları da kullanılmaktadır. Deney numunesi, yorulma deney makinasının çenelerine salgısız dönecek sekilde bağlanır. Deney numunesi, akma gerilmesinin altında farklı gerilmelere tabi tutulmakta ve gerilme degeri deney süresince sabit kalmaktadır. Periyodik yükleme sonucunda kırılmanın olustugu, N tekrar sayısı ölçülür. Bu şekilde P, yükü dolayısıyla σg değiştirilerek σg - N egrisi çizilebilir. Elde edilen bu egriye Wöhler egrisi adı verilir. Şekil 3. Wöhler Eğrisi Şekil 4. Wöhler eğrisi demir esaslı malzemelerde 106 – 107 tekrar sayılarında yatıklaşmaya başlar Malzemenin yorulma hasarına ugramadıgı bu gerilmeye (σgs), literatürde sürekli dayanım gerilmesi, yorulma limiti veya süresiz yorulma dayanımı adları verilir. Bu gerilme degerinin altında malzeme, yükleme sayısına baglı olmaksızın sürekli dayanır. Birçok demir esaslı alasım yorulma limiti degerine sahiptir ve bu sınır yaklasık olarak çekme dayanımının yarısıdır. Hafif metallerin veya alasımların (alüminyum alasımları vb) yorulma egrilerinde asimptotik deger olmayıp, sürekli düsme görülür. Böyle malzemeler için yorulma dayanımı veya süreli yorulma dayanımı tanımı yapılır. Genellikle N = 108 sayısına karsıt gelen gerilme degeri malzemenin yorulma dayanımı olarak alınır. Bu tür malzemeler için yorulma gerilmelerinin, çekme dayanımlarının yaklasık üçte biri oldugu kabul edilir. Literatürde verilen yorulma degerleri genellikle %50 kırılma ihtimali olan degerlerdir. Sürekli dayanım gerilmesi, σo sabit gerilmesi ile birlesince, σu(s) = σo+σg (s) σa(s) = σo−σg (s) gibi iki sınır gerilme (alt ve üst gerilme değeri) elde edilir. Bunlara malzemenin sürekli dayanım sınırları denir. Yukarıdaki açıklamalardan anlasılacagı gibi, sürekli dayanım sınırları belirli bir ortalama gerilme için bulunmustur. Bu ortalama gerilme degistirilecek olursa asimptotik genlik gerilmesi ve dolayısıyla cismin sürekli dayanım sınırları da degisir.

 DENEY RAPORU:
1. Yorulma olayı hangi sartlarda gerçekleşir
 2. Yorulma dayanımına etki eden faktörler nelerdir.
 3. Yorulma deneyi nasıl gerçekleştirilir.
4. Deney sonuç tablosundaki verilere göre; Deney Malzemesi: SAE 4140 Islah çeligi, Akma gerilmesi: σa = 512 MPa olduğu durumda; a) Verilecek gerilme değeri aralığını bulunuz. σmax = ? σmin= ? b) Wöhler Egrisini (S-N) milimetrik kağıda ölçekli olarak çiziniz ve rapora ekleyiniz. Numune No Uygulanan Gerilme(MPa) Deney Süresi(Dakika) 1 370 24 2 320 42 3 250 85 4 240 136 5 230 185 6 225 2347
Önemli Not: Deney raporu el ile yazılacaktır. Bilgisayar ortamında hazırlanan deney raporları Yorulma Deneyi için geçerli olmayacaktır.






Taşıt Jantlarının Yapısal Analiz İle Yorulma Dayanımının Belirlenmesi 



Deney makinasında, yalnız lastik takılmış jant dönerken sabit ve radyal yük uygulayacak bir düzen bulundurulup, radyal yük, düzgün yüzeyli ve uzunluğu, yüklü lastiğin genişliğinden daha büyük olan döner bir silindirle uygulanır. Öncelikle silindir çapı 1700 mm olmalıdır, Deney sırasında, lastik basıncında çok az bir yükselme olacaktır. Lastik basıncındaki bu yükselme olağandır ve düzeltme gerektirmez. Yükleme düzeni belirtilen lastik basıncını ± %2,5 tolerans sınırları içinde tutar. Radyal yük Fp, Newton, aşağıdaki formüldenhesaplanır;
Bütün taşıt tipleri için: Fp=S.Fv
Burada;
Fp: Deney yükü [N]
Fv: Jantın azami yük kapasitesi [N]
S: Güvenlik faktörü (hızlandırılmış yorulma
katsayısı=2,2).
Yorulma ömrü modeli belirlemek için temel yöntem, yorulma ömrü testi ve yorulma ömrü analizleridir. Yorulma ömrü testi, yüksek bir maliyete ve çevrim süresine sahiptir. Yorulma ömrü analizleri, yükleme zamanı geçmişine ve malzemelerin yorulma özelliklerine dayanmaktadır.
Ürün tasarım aşamasında deneysel örneklerin sayısını azaltarak ve geliştirme süresini kısaltarak yorgunluk ömrü tahmin edilebilir. Yorulma ömrü analizi, normal gerilme analizlerini, çatlak oluşum analizini, gerilme alan yoğunluğunu ve enerji yasasını içermektedir. Deney cihazı, içinde jantların rahatlıkla daldırılıp temizleme ve deney sıvıları ile temas edebileceği boyut ve şekillerde muhtelif tanklardan meydana gelmektedir. Yıkanıp temizlenen jantlar önce gözle görülmeyen çatlakları tespit etmede kullanılan özel renkli sıvıya (penetrant sıvıya) 5 dakika müddetle daldırılır veya bu özel sıvı, bir püskürtücü vasıtası ile püskürtülür. Sonra jantın bütün yüzeyi renkli özel sıvı kalmayacak şekilde basınçlı özel temizleme sıvısı ile yıkanır ve sıcak hava ile kurutulur. Bütün yüzeye havalı tabanca
ile özel bir toz (genişletme pudrası) püskürtülür. Jantın üzerinde herhangi bir kılcal çatlak varsa, içindeki boya püskürtülen toz tarafından emilerek net görünür hale gelir. Çatlak deneyi için diğer metotlar da kullanılabilir, ancak anlaşmazlık halinde özel renkli sıvıya daldırma metodu uygulanır.






Çift sıkıştırma oranlı yay yorulma test cihazı tasarım ve imalatı



Çalışmada, farklı özelliklere sahip yayların ömürlerini belirlemek amacıyla yola çıkılmış ve bu amacı gerçekleştirmek üzere gerek duyulan yorulma analizlerini yapmak için Mekanik Yay Yorulma Cihazı tasarlanmıştır.

 Yay yorulma cihazında yayların sıkıştırılması için gereken kuvvet pnömatik silindir ile sağlanmaktadır. Sistem çift yönlü çalışmaktadır. Pistonun ileri-geri hareketleriyle A ve B bölgelerine farklı sıkıştırma oranları uygulanabilmektedir. Farklı sıkıştırma oranları A ve B bölgelerine yerleştirilen manyetik sensörlerin konumları değiştirilerek sağlanmaktadır. Sistemde kullanılan manyetik sensörlerin konumlarının değiştirilmesiyle sıkıştırma miktarı istenilen aralıkta değiştirilebilmektedir. Sistem ile 20…200 mm aralığındaki yayların yorulma testleri, ister ön gerilmeli ister öngerilmesiz olacak şekilde yapılabilmektedir.




 
Design by Free WordPress Themes | Bloggerized by Lasantha - Premium Blogger Themes | Affiliate Network Reviews